حفاظت از زمین با مراقبت از خاك
خرید و فروش حیوان خانگی: تهران - ایرنا - با عنایت به اهمیت خاك بعنوان یكی از مهمترین اجزای طبیعت، اتحادیه جهانی علوم خاك (International Union of Soil Science) در سال 2003، در جهت ارج نهادن به اهمیت خاك و جلوگیری از تخریب و نابودی آن، 5 دسامبر (14 آذرماه) را بعنوان روز جهانی خاك نامید.
به گزارش روز سه شنبه ایرنا از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، خاك، پیكره ای طبیعی و پویا است كه بر اثر فرایندها و عوامل خاكساز تشكیل شده و در برگیرنده مواد معدنی و آلی است كه پوسته خارجی زمین را می پوشاند و گیاهان قادر به روییدن در آن هستند و پوشش های آبرفتی و سنگی سطح زمین هم در بر می گیرد.
خاك بعنوان منبع طبیعی، سرمایه ملی و بستر حیات، نقش اساسی در استقرار و رشد جوامع بشری و هم سایر مخلوقات دارد و در واقع بخشی از زنجیره غذایی انسان و سایر حیوانات از خاك است بنابراین هرگونه آلودگی موجود در خاك می تواند در خلال زنجیره غذایی، به سطوح بالاتر انتقال یافته و در نهایت در انسان تمركز یابد.
خاك از منابع تجدیدپذیر به حساب می آید اما برپایه مراجع مختلف تشكیل هر سانتیمتر خاك در شرایط مختلف آب و هوایی از 100 تا 10000 سال طول می كشد. هزینه رفع آلودگی هر متر مكعب خاك به روش های مختلف، بین 50 تا 5000 دلار است (ارزان ترین قیمت مرتبط به تبدیل خاك آلوده به بتن است). از جانب دیگر، رفع آلودگی خاك فرآیندی بسیار دراز مدت است.
با درك عمیق قدر و منزلت منابع خاك كشور و ضرورت حفظ و حراست از این سرمایه خدادادی برای بهره برداری پایدار و حفظ امانت برای نسل های آینده، اعتقاد داریم كه توسعه پایدار هیچ كشوری بدون توجه بـه منابع خاك، دست یافتنی نخواهد بود.
سال 2015 میلادی از سوی سازمان ملل متحد بعنوان سال جهانی خاك تعیین و نامگذاری شده است. همچنـین هر سال روز پنجم دسامبر( 15 آذر)، بعنوان روز جهانی خاك معرفی شده است. بزرگداشت این سال و این روزها از سوی جامعه جهانی مبین ضرورت توجه هرچه بیشتر به این سرمایه عظیم خدادادی است كـه بـه علت افزایش نیازهای روزافزون جمعیت جهان تحت فشار مضاعف قرارگرفته است.
امروزه آثار زیانبار عدم توجه به سنت های الهی و سوء مدیریت در بهربرداری از منابع خاك و اراضی پدیدار شده و زنگ خطر جدی را در مورد رفاه، سلامت، و حتی ادامه حیات بشر به صدا درآورده است.
*** اهمیت خاك در سخنان مقام معظم رهبری
قضیه خاك از قضیه آب مهمتر است؛ ما مشكل آب هم داریم، مشكل بزرگی هم هست، لكن برای تهیه آب راه های فراوانی وجود دارد؛ برای تهیه خاك حاصلخیز این راه ها دیگر وجود ندارد. یعنی بی توجهی به مبانی حفظ محیط زیست؛ آسیبی كه وارد می شود، آسیبی نیست كه بشود [جبران كرد]. خب، میشود پیشگیری كرد، میشود علاج كرد؛
*** اهمیت خاك در سطح جهانی
سال 2015 با پیام 'خاك سالم برای زندگی سالم' از جانب سازمان ملل متحد بعنوان سال بین المللی خاك اعلام شده است، اختصاص دادن یك سال به این پدیده طبیعت، نشان از پرارزش بودن آن دارد. ما همه می دانیم كه خاك های جهان به علت توسعه شهرها، جنگل زدایی، شیوه های مدیریت و كاربری ناپایدار سرزمین، آلودگی، چرای مفرط و پدیده تغییر آب و هوا در معرض خطر نابودی قرار دارند و مادامی كه خاك ها در خطر باشد زندگی سالم هم نمی تواند مفهوم چندانی داشته باشد.
یك سال پیش مجمع عمومی سازمان ملل، 5 دسامبر را بعنوان روز جهانی خاك و سال 2015 را هم بعنوان سال جهانی خاك اعلام نمود. این كار با هدف بالا بردن آگاهی جوامع و تصمیم گیرندگان، آموزش های عمومی، پشتیبانی از سیاست های و اقدامات موثر برای حفاظت از منابع خاك، ترویج سرمایه گذاری در مدیریت پایدار خاك، تقویت اهداف توسعه پایدار و دستور كار بعد از 2015، جمع آوری اطلاعات و نظارت در تمام سطوح برای حفاظت خاك انجام گرفت.
زندگی سالم و پایدار بدون خاك سالم امكانپذیر نیست زیرا خاك سالم، امنیت غذایی را تامین می كند اینكه به بهانه تامین غذای امروز و افزایش تولید از كود و سموم شیمیایی بی رویه استفاده می كنیم خاك های حاصلخیز را از بین برده و دیگر نسل آینده منبعی برای تامین غذای خود نخواهد داشت و این در تقابل با اصول توسعه پایدار می باشد، از جانب دیگر آلودگی خاك به راحتی به گیاهان و منابع آبی و موجودات آبزی انتقال یافته و سلامت مصرف كننده را به خطر می اندازد.
تا كنون یك سوم از خاك های جهان تخریب شده اند و چنانچه این روند ادامه یابد تا سال 2050 سرانه جهانی زمین قابل كشت و زراعت، تا یك چهارم میزان آن در سال 1960 تقلیل خواهد یافت. تا سال 2050 جمعیت جهان به بیش از 9 میلیارد خواهد رسید و این میزان به معنای دو میلیارد افزایش جمعیت بیش از جمعیت فعلی جهان است. در این صورت لازم است تولید مواد غذایی به میزان 60 درصد افزایش یابد، تا بتواند پاسخ گوی جمعیتی باشد كه خواهان تغذیه ای به مراتب بهتر از امروز هستند.
*** نقش خاك در محیط ؛
- تامین غذا
- پایه و اساس پوشش گیاهی برای كشت و مدیریت برای خوراك، فیبر، سوخت و محصولات دارویی
- حافظ تنوع زیستی سیاره زمین
- نگهدارنده یك چهارم از كل تنوع زیستی جهان
- نقش كلیدی در تغییرات آب و هوایی و در چرخه كربن
- ذخیره كننده و بهبود دهنده منابع آبی در برابر سیل و خشكسالی
با توجه به غیر قابل تجدید بودن و نقش های مختلف و حیاتی خاك در طبیعت، حفظ آن برای آینده پایدار و امنیت غذایی ضروری است. ( بیانیه دبیر كل فائو- سایت فائو)
*** تهدیدات زیست محیطی خاك در كشور
تهدیدات زیست محیطی خاك شامل 2 بخش فرسایش و آلودگی خاك می گردد.
فرسایش خاك شامل انتقال خاك توسط عواملی نظیر آب و باد است كه این عمل منجر به از دست رفتن خاك و آب و عناصر غذایی موجود در خاك می گردد.
براساس برآوردهای انجام شده، فرسایش خاك كشور در سال 1355 معادل یك میلیارد تن بوده كه 10 سال بعد به 1. 5میلیارد تن و در سال 1375 به 2. 5میلیارد تن افزایش یافته است.
در حال حاضر، میزان فرسایش خاك در ایران، حدود 16. 7 تن در هكتار است كه با شاخص جهانی پنج تا 6 تن در هكتار، فاصله بسیار زیادی دارد كه از این میزان سالانه بیش از 100 هزار هكتار مراتع در حال تخریب است و بیش از 400 هزار هكتار در معرض نابودی قرار دارد. به این میزان باید حجم خاك هایی كه بر اثر افزایش شوری، سدیمی شدن مشكلات ماندابی و زه كشی بدون استفاده می شوند را هم اضافه كرد.
حدود 8 میلیون هكتار زمین قابل كشت آبی در كشور وجود دارد كه بر اثر تخریب و مسایلی مانند خشكسالی و افزایش شوری روز به روز در حال كم شدن است.
از سوی دیگر جمعیت همچنان در حال افزایش است این در شرایطی است كه نمی توانیم خاك تولید كنیم زیرا تولید هر یك سانتیمتر خاك به صدها سال زمان نیاز دارد ازاین رو ناچار هستیم همین میزان خاك حاصلخیز خویش را حفظ كنیم كه این مورد نیازمند تلاش جمعی مردم، مسئولان و پشتیبانی قانونی از دستگاه های اجرایی است.
خسارت ناشی از فرسایش و تخریب خاك به صورت مختلف سالانه در حدود سه هزار و 500 میلیارد ریال برآورد شده است. هزینه فرسایش در ایران معادل 14 درصد درآمد ناخالص ملی است، ایران یكی از هفت كشور آسیائی است كه بیشترین میزان هدر رفت خاك را دارد.
*** بعضی از مهمترین پیامدهای فرسایش خاك در ایران
- كاهش 11 درصدی وسعت جنگل های ایران در طول 40 سال
- رسوب گذاری در حدود 240 میلیون متر مكعب در حوزه سدهای كشور (معادل سالانه پنج سد با ذخیره 50 میلیون متر مكعب)
- بیابان زایی در بیش از 100 میلیون هكتار از اراضی كشور
- كاهش قابلیت تولید محصول
- افزایش غلظت گازهای گلخانه ای (N2O، CH4، CO2) به اتمسفر و گرم شدن جهانی هوا
آلودگی خاك ناشی از توسعه ناپایدار فعالیت های صنعتی، شهری، معدنی و كشاورزی از عوامل عمده تخریب خاك به حساب می آید. در اثر گسترش آلودگی و تخریب خاك، بیابان زایی در زمین های خشك و نیمه خشك كه ایران هم جزو آن ها به حساب می آید به وقوع می پیوندد كه یكی از پیامدهای هدر رفت خاك به حساب می آید.
ایران یكی از هفت كشور آسیایی است كه بیشترین میزان هدر رفت خاك را دارد. 20 درصد كاهش قابلیت تولید محصول هم یكی دیگر از پیامدهای اتلاف منابع خاك در كشور به شمار می آید.
سرعت رشد جمعیت جهان با نسبت 1. 8 درصد در هرسال و متعاقب آن ناآگاهی و عدم مدیریت مناسب با عنایت به توزیع نامتعادل منابع خاك در كره زمین، تلاش انسان به منظور دستیابی به انواع مواد غذایی و محصولات كشاورزی، محدودیت موجود در منابع خاك و سرانه زمین و… این تخریب و هدر رفت را تشدید كرده است.
علمی 9014**1440
تنظیم: كیمیا عبدالله پور ** انتشار: گلشن
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب