مهاجرت عاملی مهم در تشدید لطمه های اجتماعی در قم
قم مهاجرت، به زعم خود یک لطمه اجتماعی تأثیرگذاری قلمداد می شود که همراه خود خیلی عظیمی از ناهنجاری ها و ضد ارزش ها را نیز می آورد. پدیده ای نه چندان دور که تحت تاثیر عوامل مختلفی رخ داده و نقش به سزایی در شکل گیری تناقضات فرهنگی و فساد کشور میزبان دارد.
مهاجرت به عنوان یک پدیده اجتماعی دارای تاثیر و نفوذ قابل توجهی در ابعاد فرهنگی و زوایای اجتماعی است. افراد مهاجر با شناختی که از محیط پیدا می کنند، عکس العمل های متفاوتی از خود بروز می دهند. تغییرات که در استای انطباق و سازگاری با شرایط موجود می تواند زمینه های رفتن یا ماندن مهاجرین را تحت تاثیر قرار دهد.
درحقیقت مهاجرین گرفتار تغییراتی در وضعیت اخلاقی و بینشی خود می شوند. علاوه بر این مهاجرت با تاثیر پذیری مهاجرین از جنبه های مختلف اجتماعی و فرهنگی از محیط جدید آثار مهمی بر سیمای ظاهری و هم چنین زندگی روزمره افراد بجا می گذارد که در قالب تغییرات و دگرگونی های فرهنگی و اجتماعی نمود می یابد. مهاجرت تصمیمی ساده از آینده مهاجر نیست، شناخت بیشتر مهاجرین، اثرات محیط بر مهاجرین و هم چنین اثرات مهاجرین بر محیط جدید در قالب آثار و پیامد های مهاجرت، به درک بیش از پدیده مهاجرت خواهد انجامید.
عوامل مختلفی در شکل گیری و پیدایش لطمه های اجتماعی دخیل هستند که از میان عوامل گوناگون، نقش مهاجرت در گسترش و بوجود آوردن شکاف ها و لطمه های اجتماعی پررنگ تر به نظر می آید. لطمه های اجتماعی نه فقط جامعه را به زوال و ضعف می کشاند، بلکه زمینه را برای پیدایش شکل گیری رفتار مجرمانه که در نهایت منجر به عمل مجرمانه می گردد نیز فراهم می نماید.
مهاجرت به کشورهای دیگر، مشکلات عدیده ای مربوط به حاشیه نشینی به همراه دارد. افزایش تحرک جغرافیایی جمعیت از از یک کشور به کشور دیگر که از بحران های اقتصادی، اجتماعی، کسی رفاه بیشتر، عدم وجود امکانات لازم برای پیشرفت و حتی اجبار نشأت می گیرد، خود موجب رشد نرخ انواع خشونت می گردد.
بررسی های جامعه شناختی نشان میدهد که درصد قابل توجهی از جرم ها در رابطه مستقیم با مسئله مهاجرت و مهاجران دارد. مهاجرت های بی رویه در حقیقت موجب می شود ظرفیت جمعیتی یک کشور افزایش یابد، بی آنکه ارکان و سازمان ها و امکانات آنها رشد یافته باشد، در نتیجه به کنترل اجتماعی شدیداً لطمه وارد شده و موجب رشد ناهنجاری های مختلف اجتماعی خواهد شد.
مشکل از جایی آغاز می شود که یک کشور بودن هیچ برنامه و سیاستی درباب مواجهه با امر مهاجرت به پذیرش این مهاجرین اقدام نماید و اجازه زندگی آزادانه بدون اعمال سیاست زیستن به این اتباع خارجی دهد.
در ادامه معین دادخواه، سرپرست مرکز افکار سنجی ایسپا در قم، در معرفی مرکز تسهیل گری استان قم بیان کرد: در مجموع ۲۵۰ مرکز تسهیل گری در کل کشور است که ۳ میلیون نفر از مناطق حاشیه نشین را تحت پوشش قرار دادند، پس دو دفتر از مجموع این دفاتر در قم است یکی دفتر شهر قائم در منطقه ۵ و دیگری در امین آباد در منطقه دو قم.
وی ادامه داد: یک قسم از کارهای مرکز تسهیل گری با دفتر شهر قائم بود که خود محله شهر قائم هم حاشیه نشین است و ۳۸ درصد جمعیت آنرا مهاجر افغانی تشکیل می دهد و مابقی آذری زبان هستند. از طرفی قسم دیگر فعالیت ما در اسماعیل آباد بود که خود این محل حاشیه شهر قائم بشمار می رود و به صورتی حاشیه بر حاشیه نشینی است.
کارشناس دفتر تسهیل گری استان قم، از همکاری این مجموعه با ستاد اجرای فرمان امام در بحث مقدمات و کارهایی که برای جمع آوری حلبی آباد بود آگاهی داد که آقای احدی معاون اجتماعی این ستاد بود و درباب کارهای شخصی خود تشریح کرد: بنده در زمینه لطمه های اجتماعی از سالی که دانشجوی جامعه شناسی بودم عضو انجمن جامعه شناسی شدم و چون دانشجوی دانشگاه بوعلی بودم، کارهای اجتماعی نیز در شهر همدان داشتم، پس خصوصاً بحث لطمه های اجتماعی و حاشیه نشینی را مورد بررسی قرار دادم، در حال حاضر نیز سرپرست مرکز افکار سنجی ایسپا در قم هستم.
وی افزود: به علت نوع جنس و فعالیتی که انجام می دهیم تعاملات ما با ساکنین این مناطق بالا است و چیزی حدود ماهی ۲۸۰ ساعت این ارتباط برقرار است.
این متخصص توسعه و فقر اجتماعی تصریح کرد: جنس لطمه های اجتماعی که در مناطق حاشیه نشین قم وجود دارد، ناشی از حضور تعداد زیاد اتباع و بحث مهاجرین و پدیده مهاجرت است که عامل مهمی در تشدید لطمه ها به شمار می آید. به این منظور، هرساله در روز پناهنده که ۳۰ خرداد است نیز تلاش شده در این خصوص صحبت کنم.
وی یکی از عوامل لطمه زا در فضای اجتماعی قم را بحث مهاجرت برشمرد و اظهار نمود: طبق آمار رسمی، مهاجران رقم بالایی را به خود اختصاص داده اند و این آمار گیری پیش از شکل گیری طالبان بوده و الان رقمی بیشتر را دربر می گیرد و قریب به ۲۱۶ هزار نفر مهاجر وارد خاک ایران شدند که اساسا رقم فعلی از این رقم خیلی فاصله گرفته و طبق روزنامه جمهوری و اطلاعات که ۱۷ فروردین امسال روزی قریب به ۱۰ هزار نفر افغانی وارد خاک ایران می شود.
دادخواه اضافه کرد: طی ۴ ماه نزدیک به حدود ۶۰۰ خانوار را شناسایی کردیم که از افغانستان مستقیم وارد قم شدند که سهم شهر قائم چیزی حدود ۲۰۰ خانوار بود و تعداد هر خانوار در جمعیت افغان را در نظر بگیریم، هر خانواده چیزی حدود ۵ نفر جمعیت دارد که نشان میدهد هزاران نفر مهاجرت کردند.
این جامعه شناس مهاجرت اتباع را برای کسب رفاه ندانست، بلکه مهاجرت الزامی و همراه با ناکامی ها شکل گرفته و توضیح داد: این مهاجرت برای کامیابی یا پیشرفت نبوده و فقط به جهت این که زنده بمانند وارد ایران شدند.
وی با اهمیت ترین عوامل لطمه زا در محلات حاشیه نشین قم را مهاجرت افغان ها عنوان نمود و اظهار داشت: اگر ما به روستاها نیز دقت کنیم، در می یابیم که حدود ۵۱ درصد از روستاها را مهاجرین می سازند، پس این امر نشان میدهد که استان قم به عنوان یکی از مقاصد مهم مهاجرین افغانستانی است و حال بخاطر شرایطی که کشور ما دارد این مهاجرین صرف این که وارد شهر شوند وارد اجتماع شدند.
دادخواه افزود: ایران برخلاف کشورهای دیگر جهان، کمپ ندارد که مهاجر بمحض وارد شدن به خاک ایران وارد آن شود و با زبان فرهنگ و رسوم ما آشنا شود، به همین خاطر همین که وارد کشور شد می تواند در هر مکانی که مایل بود سکونت کند. پس این مهاجر بمحض ورود با انواع لطمه ها می آید و با انواع لطمه ها نیز آمیخته می شود.
وی به تاثیر به سزای این لطمه ها در فساد فضای اجتماعی شهر اشاره نمود و اظهار داشت: لطمه های مختلفی در این مناطق برخلاف مناطق مرکز شهر رخ می دهد و کماکان لطمه اعتیاد شرایط وخیمی دارد. بر طبق آمار تمام شماری که دفتر تسهیل گری سال ۹۸ انجام داد نرخ خوداظهاری افراد در مصرف مواد مخدر در شهر قائم دو و نیم برابر بیش از شهر قم بوده است. بحث لطمه های مواد مخدر و لطمه های دیگر که پیرامون آن شکل می گیرد نیز در مناطق حاشیه نشین به شدت مشهود است.
این فعال اجتماعی لطمه دیگری که در پی مهاجرت رخ می دهد را ازدیاد طلاق برشمرد و اظهار نمود: وقتی از مهاجرت سخن می گوییم، پدیده هایی که پیرامون مهاجرت شکل می گیرد نیز قابل توجه است، پس من وقتی با دفتر آقای محقق کابلی که از علمای برجسته مهاجرین بودند صحبت داشتم، یکی از لطمه های مهم بین خانواده مهاجرین باتوجه به این که خانواده سنتی هم هستند و به شدت پس از ورود به ایران رشد کرده بحث طلاق را عنوان کردم که این مورد سومین لطمه اجتماعی در این مناطق است که این اتفاق چیزی حدود ۵ برابر رشد داشته، به عبارتی در ازای ۴ ازدواج در یک روز یک طلاق هم رخ داده که امروز این آمار به روزی ۵ طلاق هم رسیده است.
وی ادامه داد: این عوامل وقتی کنار هم قرار گیرد لطمه های خاص خودرا تشدید می کند و این چنین می شود که وقتی ما در این محله ها خدمات مشاوره و حقوقی می دهیم بسیار مشاهده میکنیم که خانوم مهاجری که طلاق گرفته و با هر وضعیت زندگی که دارد وارد زندگی یک خانواده ایرانی شده است، چنانکه این مسئله برای خود من به وضوح ثابت شده و پیش آمده که با خود خانوم و خانواده آن و خانواده آن مرد ایرانی که صحبت می کردم در می یافتم که هم خانواده ایرانی لطمه زیادی خوردند و هم خانواده مهاجر رها شده.
دادخواه صرف مهاجرت را مشکل اصلی قلمداد نکرد و از دیدگاه ناسیونالیستی و فاشیستی فاصله گرفت و اضافه کرد: مشکل از خود ما است که نمی دانیم با پدیده مهاجرت چگونه برخورد نماییم و هنوز یک برنامه اجتماعی مدون برای ورود مهاجرین نداریم، صرف این که هرکسی وارد خاک ایران شود می تواند در هرجای خاک ایران مستقر شود. درصورت که باید برنامه خاصی لحاظ کرد که اگر مهاجر با لطمه وارد شد چه نماییم.
وی افزود: وجود تناقضات و لطمه ها در یک جامعه الزامی است، حال این مهاجر که وارد این جامعه می شود و با این لطمه ها روبه رو می شود چه اقدامی باید انجام داد پس وقتی با جوانان مهاجر صحبت می نماییم، از میان رفتن هویت و اضمحلال هویت در میان این افراد خیلی پررنگ است. به همین خاطر این موارد را بایستی جامعه ای که مهاجر می پذیرد برنامه ریزی کند.
دادخواه توضیح داد: جامعه ایرانی که روزی ۱۰ هزار مهاجر می پذیرد باید برنامه ریزی کند که چه اتفاقی رقم بخورد تا این اضمحلال هویتی رخ ندهد چونکه مادامی که این هویت وجود داشته باشد فرد از بسیاری از لطمه ها دوری می کند اما همین که خود باختگی فرهنگی و هویتی رخ می دهد، در میان مهاجرین این لطمه ها پررنگ شده و کج روی اولیه به کج روی ثانویه منجر می شود.
وی تصریح کرد: ما معتقدیم صرف حضور مهاجر کج روی است، پس کج روز اولیه رخ داد کافی است که عاملی به اسم خود باختگی و اضمحلال هویتی رخ دهد تا کج روی ثانویه نیز در این بین نمود پیدا کند و فرد یک فرد ضد اجتماعی در جامعه شود. ۹۰ درصد مشکل این آسیب، عدم آگاهی و برنامه ریزی خود ما است که نمی دانیم با پدیده مهاجرت چه نماییم، پس قوانین مهاجرت در جمهوری اسلامی ایران مربوط به سال ۱۳۱۴ است و قوانین ما به روز نشده و چون درکی از رویایی با پدیده مهاجرت نداریم، هم مهاجر بدین سبب که حقوق اولیه مثل سیم کارت کارت بانکی و گواهینامه ندارد ناراضی است، هم جامعه ضرر می کند و هم لطمه های اجتماعی شکل می گیرد.
دادخواه افزود: من وقتی سال ۹۸ با خانواده ای در شهر قائم مصاحبه کردم، متوجه شدم که خانوم متولد سال ۸۰ بود و سه سال از طلاق آن می گذشت و این یعنی سن ازدواج پایین و آمار طلاق بالا و همه این لطمه ها در کنار هم لطمه های جدی تری را رقم می زند.
وی لطمه بعدی که زیربنای همه این مسائل است را بحث آگاهی قلمداد کرد و اظهار داشت: نرخ باسوادی در محله شهر قائم ۱۵ درصد از شهر قم عقب است که عامل بسیار مهم آن مهاجرین افغانستانی هستند که سواد ندارند و عدم آگاهی نیز در بحث اعتیاد و طلاق به شدت نقش ایفا می کند، برای مثال ما پیش از ازدواج وقتی با افراد گفت و گو می نماییم و تیم های جهادی بیشماری هم در این مناطق فعالیت دارند، حتی وقتی با تیم های پزشکی هم صحبت می نماییم و می پرسیم که شما چه چیزی در این محله دیدید، پزشک متخصص زنان پس از معاینه مردم این مناطق ناآگاهی این افراد را دلیل اصلی مشکلات آنها بیان می کند که خانوم ها در این محله سوالاتی را می پرسند که در روستای دور افتاده نیز حتی در این موارد آگاهی دارند، پس این افراد دسترسی به هیچ منبع اطلاعاتی ندارند.
دادخواه بیان کرد: این عوامل در کنار هم، آن چرخه لطمه و فساد را شکل می دهد، درنتیجه اگر کودکی در این مناطق متولد شود و با آن محله روبه رو شود اگر برای آن برنامه ای نداشته باشیم درگیر این چرخه خواهد شد که یک سمت آن بی سوادی و سمت دیگر اعتیاد و دیگری معاشرت با افرادی است که درگیر لطمه های اجتماعی هستند.
وی در حل مشکلات بحث مهاجرین که از فاکتورهای مهم رشد لطمه در شهر قم هستند، همه نهادها را مسئول دانست و اظهار نمود: جامعه ای مثل جامعه ترکیه نزدیک به ۸۰ درصد از هزینه هایی که برای مهاجرین خرج می کند را از سازمان ملل می گیرد و جامعه ای مثل ایران بر طبق آمار فقط کمتر از ۸ درصد را می گیرد، پس یک مهاجری که وارد ایران شود، پدیده بین المللی مهاجرت رخ می دهد و سازمان های بین المللی در مقابلش مسئول هستند که باید برای این مهاجرین هزینه کنند.
دادخواه افزود: سازمان های بین المللی به ویژه کمیسیون های عالی پناهندگان سیاستی را از چند دهه قبل دنبال می کنند که جلوی مهاجرت ثانویه را بگیرند یعنی زمانی که فردی از کشور خود مهاجرت کند به کشور دیگر تا جایی که می شود این مهاجرت همین جا متوقف می شود یعنی یا در خاک کشور میزبان بماند یا به کشور خود بازگردد و در پی این هستند که تحت هیچ شرایطی از کشور دوم به کشور سوم مهاجرت ثانویه نداشته باشند چون این امر هزینه گزافی دارد.
وی با اشاره به سیاست کشور ترکیه در برخورد با سازمان های بین المللی اظهار نمود: کشور ترکیه با تهدید اروپا بر این امر که اگر هزینه ساخت مرز من با کشورهای شرقی را ندهید من مرز را باز می کنم به آسانی هزینه ای که برای ساخت و استواری مرز خود نیاز داشت را از سازمان های بین المللی گرفت. به همین خاطر ضعف عمده ما به خصوص در امر مهاجرت به عنوان عامل مهم در تشدید وضعیت لطمه های استان قم این است که ما هنوز در سطح کلان تکلیف خودرا با پدیده مهاجرت مشخص نکردیم که آیا این پدیده را به رسمیت می شناسیم یا نه، از طرفی هم ما می توانیم هزینه هایی که برای امر مهاجرت داریم را از سازمان های بین المللی بگیریم.
دادخواه اضافه کرد: بر طبق آمار رسمی، در شکل گیری دولت طالبان قریب به ۴ میلیون نفر مهاجر افغانی داشتیم اما آماری که اعلام کردیم حدود ۷۵۰ هزار نفر بود پس نگاه سیاست گذاران به این امر کاملا نگاه امنیتی است و آمار را اعلام نمی کنند، پس وقتی آمار غلط دهند سیاستگذاری غلط است و مبنای سیاستگذاری اطلاعات، داده است. وقتی داده مناسبی نباشد سیاستگذاری درستی هم نمی توان داشت.
وی با اشاره به مخارج گزافی که یک مهاجر بر حقوق دیگر شهروندان تحمیل می کند اشاره کرد: ما برنامه ای برای مهاجر نداریم، حال این مهاجر باید نانی که برای مردم ایران با یارانه دولتی مشخص شده است را با همان هزینه ای که یک ایرانی می کند بپردازد یا سوختی که یارانه دولتی به آن متعلق می باشد را با هزینه مساوی با شهروندان ایرانی بخرد و یا عوارض شهرداری و مالیات و دیگر هزینه ها که عین بی عدالتی و بی فکری سیاست مداران ایرانی است.
دادخواه افزود: سال قبل ۵ میلیارد تومان هزینه برای اتفاقاتی که برای مهاجرین در زمینه درمان افتاده بدهی به دستگاه خدمات درمانی داشتند که این آمار بسیار بالایی است و نشان میدهد مهاجرین از خدمات استفاده می نمایند ولی هزینه آنرا نه سازمان های بین المللی می دهد و نه میتوان از خود آنها گرفت.
این کارشناس ارشد جامعه شناسی درباب سیاست مناسب مقابل مهاجرین توضیح داد: مشخصاً باید کار اصولی کرد، پس در دنیا مسائل لطمه های اجتماعی و حاشیه نشینی گفت و گو شده و راه و روش های مختلفی نیز داشته است. آقای رابینتون در کتاب خود ۷ راهی که جهان برای حل مسائل اجتماعی بیان شده را بر طبق سیر تاریخی فهرست کرده است. وقتی کشورهای مشابه کشور ما مسائل اجتماعی و حاشیه نشینی خودرا حل کردند بدین معناست که این راه ها ارزش این که ما هم امتحان نماییم را دارد.
وی ادامه داد: باید کاری کرد که مبتنی بر نظام فکری درستی باشد نه این که کار جهادی باشد چونکه اینگونه کارها اندیشه ای در پس خود ندارند البته نه آنکه همه این کارها نادرست و غیر اصولی باشند، پس ما در زمینه اجتماعی کارهایی مبتنی بر اندیشه را شاهد نیستیم. این که یک تیم های جهادی درست نماییم و برای ساخت منازل این محله ها یا خدمات پزشکی بفرستیم نادرست است و این یک توسعه کاریکاتوری است که خود بومی آن منطقه فقط می ایستد و فعالیت دیگران را مشاهده می کند پس با این کار مطالبه گری اجتماعی در میان آن محل از بین می رود چونکه بدون فهم فرهنگ این مناطق به کمک آنها می شتابند. پس بایستی کارهای خودرا برای یک فهرست علمی و نظری جلو ببریم.
دادخواه به سابقه کارهای علمی در مرکز تسهیل گری اشاره نمود و اظهار داشت: فعالیت ها در این مرکز بر طبق نظریات نظری و منطقی علمی پیش روی داشتند و به چیزی ختم می شد که با این پروسه امکان پذیر بود. به همین خاطر پس اگر برنامه ای برای رسیدن به یک هدف در این فعالیت ها نباشد امکان ندارد به توسعه برسد و موفق شود. ما راه و روش مناسبی برای حل لطمه های اجتماعی نداریم آنچنان که دیگر کشورها نیز با بحث فقر دست و پنجه نرم کردند و به خوبی فقر را ریشه کن کردند پس اعتیاد یا طلاق چیزی نیست که فقط مختص جامعه ایران باشد، همه این لطمه ها به خصوص مسئله حاشیه نشینی در دیگر کشورهای جهان تجربه شده و رفع شده و با برنامه ریزی مناسب جلوی بحرانی شدن این مسائل را گرفتند.
وی ادامه داد: نکته دیگر که باید توجه داشت این است که دست از طرح های تخیلی که هیچ بار علمی ندارد برداشت همانند طرح ۲۰۲۰ که ۲۰۲۰ منطقه حاشیه نشین جمهوری اسلامی را کشف کردند و ۴ نهاد را نیز مسئول رسیدگی به هر قسم از این طرح ها گماشتند که سهم استان قم ۳۲ طرح شده و بنا شده که ۴ نهاد اصلی ستاد اجرائی فرمان امام، بهزیستی، کمیته امداد و هلال احمر به عنوان چهار نهاد اصلی و سپاه و بسیج، اوقاف و دو نهاد دیگر مربوط به این بحث مسئله حاشیه نشینی را رفع و رجوع کنند. درحالی که اساسا این امر امکان پذیر نیست و این نهادها ظرفیت این موارد را ندارند و برای این نهادها چنین موردی تعریف نشده و جزو اهداف آنها نیست، پس جنس مسئله حاشیه نشینی درک نشده و راه و روش مناسبی نیز برای آن در نظر ندارند.
دادخواه متحمل شدن هزینه های گزاف برای این امر را تصریح کرد و اظهار داشت: ما عادت به پرداخت هزینه های گزاف بدون هیچ ثمری داریم، برای مثال سال ۹۸ جمع آوری و ساماندهی سکونت اسماعیل آباد که در حاشیه شهر قائم است با چیزی حدود هزار و دویست جمعیت که یک سکونت گاه غیر رسمی است که نه سوخت و نه آسفالت دارد، چیزی قریب به ۳ میلیارد تومان بود که سال ۱۴۰۰ برآورد آن حدود ۵۰ میلیارد تومان شده است. درصورتی که سازمان تبغیات می گوید من برای این منطقه ۲ میلیارد تومان هزینه کردم، پس حداقل اگر قرار بود کار مفیدی در این منطقه نشود، با این پول نصف اسماعیل آباد سازماندهی می شد، ساماندهی که نشد هیچ بدتر هم شد، چونکه نمی دانیم برای حل این مسائل چه باید کرد و بودجه را به چه صورت استفاده نماییم و با عقبه فکری فرهنگی و علمی نظری این بحث بیگانه هستیم و این نهادها نیز درکی از این مسائل ندارند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب