بحران چند بعدی تالاب ها

به گزارش خرید و فروش حیوان خانگی، با خشک شدن تالاب ها، هزاران شغل، خانه و امید از میان می رود و به جای شادی، گرد و غبار بر زندگی مردم محلی می نشیند. تالاب نه فقط یک پهنه آبی که هسته از زندگی بحساب می آید. تالاب یکی از غنی ترین زیست بوم های زمین است که در چرخه آب، حفظ تنوع زیستی و پایداری محیط زیست نقش دارد. در اجتماع و اقتصاد جوامع اطراف اثرگذار و با وضعیت اقتصادی، سلامت جسم و ذهن مردم در ارتباط می باشد البته این ارتباط تنها محدود به چند کیلومتر نمی گردد.

به گزارش خرید و فروش حیوان خانگی به نقل از ایسنا وسعت اثرگذاری تالاب ها قابل توجه است و به همین سبب، لطمه های ناشی از خشک شدن تالاب، تنها محدود به یک موقعیت یا ناحیه خاص نمی گردد. از چند دهه قبل تالاب ها به جهت همدستی شرایط انسان ساخت و طبیعی در راه نابودی قرار گرفته اند. بعنوان مثال تغییرات اقلیمی بعنوان عامل طبیعی و افزایش سطح زیر کشت، عدم اختصاص حقآبه تالاب ها و سد سازی در بالادست بعنوان لطمه های انسانی، تالاب ها را گرفتار ضعف و ناتوانی کرده است و بر همین مبنا به جهت از بین رفتن هر تالاب ابعاد مختلفی از زیست تحت الشعاع و تخریب قرار گرفته است.
علیرضا شریعت - دبیرکل فدراسیون آب صنعت آب ایران - در گفتگو با ایسنا اظهار کرد: ایران با میانگین ۲۷۰ میلیمتر بارندگی سالانه در مقابل ۸۰۰ میلیمتر متوسط جهانی، یکی از خشک ترین کشورهای جهان بحساب می آید. عدم تامین حقآبه تالاب ها منجر به تبدیل این اکوسیستم ها به کانون های گرد و غبار شده که هزینه های اقتصادی و سلامت آن چندین برابر ارزش آب دریغ شده است.
وی اضافه کرد: متاسفانه حدود ۹۰ درصد منابع آبی کشور به بخش کشاورزی اختصاص می یابد، درحالی که راندمان آبیاری در خیلی از مناطق کمتر از ۳۵ درصد است. همزمان کشت محصولات پرآب بر مانند برنج و یونجه در خشک ترین نقاط کشور ادامه دارد. بدین ترتیب اصلاح الگوی کشت ضرورتی اجتناب ناپذیر است برای اینکه تا وقتی که کشاورزان در بالادست تالاب ها محصولات پرآب بر بکارند، تامین حقآبه غیر ممکن خواهد بود.
دبیرکل فدراسیون آب صنعت آب ایران اضافه کرد: اکنون وزارت نیرو بر کمبود آب تاکید می کند، وزارت جهاد کشاورزی اهمیت اشتغال روستایی را مطرح می سازد و عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست محدود به صدور هشدارهای کتبی است. دراین میان، تالاب ها درحال نابودی هستند و منابع آب زیرزمینی نیز بتدریج تخلیه می شوند.

تالاب خود زندگیست؛ اقتصاد و اجتماع محلی در گرو این اکوسیستم طبیعی

ریعت نقش تالاب ها در معیشت جوامع محلی را شرح داد و اظهار داشت: تالاب ها در اقلیم خشک ایران فراتر از یک اکوسیستم طبیعی، پایگاه های اقتصادی و اجتماعی جوامع محلی محسوب می شوند. این اکوسیستم ها منبع مهمی برای تامین پروتئین از راه ماهیگیری بوده اند علاوه بر این علوفه و مرتع موردنیاز برای دام های محلی را فراهم می کردند و امکان کشاورزی حاشیه ای با بهره گیری از رطوبت باقی مانده و بدون نیاز به حفر چاه را ممکن می ساختند. صنایع دستی مانند نی بافی، حصیرسازی و سبدبافی از دیگر مشاغل مرتبط بوده است. نقش تالاب ها در تنظیم آب و هوای منطقه ای و تعدیل دما نیز قابل توجه و در سالهای اخیر پتانسیل گردشگری این مناطق شامل پرنده نگری و ماهیگیری تفریحی نیز مطرح گردیده است.

غم تالاب و از دست رفتن چند ۱۰ هزار شغل؛ قاچاق سوخت، مهاجرت و طوفان های ۱۲۰ روزه

ی تبعات مشخص خشک شدن تالاب ها را ضمن اشاره به نمونه های هامون، تالاب شادگان و بختگان توضیح داد و اظهار داشت: در تالاب هامون، پیش از خشک شدن حدود ۱۵ هزار شغل مستقیم در قسمت ماهیگیری و ۵۰ تا ۶۰ هزار شغل غیرمستقیم وجود داشت که تلفیقی از خشکسالی و راه اندازی سدهای افغانستان منجر به نابودی کامل آن شد. جایگزین های شغلی عمدتا کارگری فصلی، قاچاق سوخت و مهاجرت است. طوفان های گرد و غبار بیشتر از ۱۲۰ روز در سال، زندگی در این منطقه را خیلی دشوار کرده است.
وی اضافه کرد: در تالاب شادگان و هورالعظیم، برداشت بی رویه آب برای کشت نیشکر منجر به خشک شدن و از بین رفتن مشاغل در رابطه با پرورش ماهی و میگو، کشت برنج حاشیه ای و گاومیش داری شد. تالاب بختگان در استان فارس نیز به صورت کامل خشک شده و گرد و غبار آن تا شیراز گسترش یافته است. جایگزین های شغلی عمدتا مهاجرت و کار در قسمت خدمات شهری هستند که به طور معمول نه پایدار هستند، نه کرامت لازم را دارند و نه درآمد کافی تامین می کنند.
بیشتر بخوانید: مدیریت آشوراده با مشارکت جوامع محلی مرگ یک تالاب فقط «مرگ تالاب» نیست ناتوانی مدلهای سنتی اقتصاد در محاسبه خدمات تالاب
وی در جواب این پرسش که آیا سیاستگذاران ارزش اقتصادی تالاب ها را در محاسبات خود درنظر گرفته اند؟ اظهار داشت: متاسفانه در سیاستگذاری کشور، ارزش اقتصادی خدمات اکوسیستمی تالاب ها به صورت سیستماتیک در محاسبات لحاظ نمی گردد. مدلهای اقتصادی سنتی تنها تولیدات ملموس را محاسبه می کنند، درحالی که خدمات اکوسیستمی نظیر تصفیه طبیعی آب، تنظیم اقلیم منطقه ای و کنترل سیلاب در GDP منعکس نمی شوند.
دبیرکل فدراسیون آب صنعت آب اضافه کرد: هزینه های ناشی از گرد و غبار حاصل از خشکی تالاب ها شامل هزینه های سلامت، کاهش بهره وری و لطمه به تجهیزات سالانه چندین میلیارد دلار تخمین زده می شود اما در تصمیم گیری در رابطه با اختصاص آب درنظر گرفته نمی شوند. خدمات نادیده گرفته شده دیگر شامل تصفیه طبیعی آب، کنترل گرد و غبار، پتانسیل گردشگری و حفظ تنوع زیستی است.
وی به تاثیر احیای تالاب ها در عراق و افزایش چشم گیر جذب توریست اشاره نمود و با تکیه بر ظرفیت تالاب های ایران اظهار داشت: تالاب های عراق بعد از احیای نسبی، سالانه حدود ۵۰۰ هزار توریست جذب می کنند. آبزی پروری پایدار، احیای صنایع دستی با بازاریابی مناسب و ایجاد خدمات زیست محیطی شامل نگهبانی، پایش و بازسازی نیز فرصت های شغلی مناسبی هستند. اکوتوریسم شامل پرنده نگری، بوم گردی و تورهای عکاسی طبیعت یکی از فرصت های قابل اجرای کوتاه مدت است.
شریعت اضافه کرد: در ایران، تالاب انزلی علیرغم مشکلات آلودگی بازهم پتانسیل گردشگری دارد، تالاب میانکاله پتانسیل بالایی برای اکوتوریسم دارد و در تالاب میقان اراک پروژه هایی برای احیا درحال اجراست. فقدان سرمایه گذاری کافی، زیرساخت های گردشگری و مهم تر از تمام نبود تالاب های زنده و سالم، مانع اصلی استفاده از این ظرفیت هاست.
تکرار الگوی اشتباه؛ نیمی از دشت های کشور غیر قابل کشت می شود
دبیر کل فدراسیون آب صنعت آب در رابطه با الگوی کشت فعلی در حوضه های آبریز تالاب ها نیز اظهار داشت: الگوی کشت فعلی در حوضه های آبریز تالاب ها بهیچ وجه پایدار نیست. افت سفره های آب زیرزمینی در بعضی دشت ها به میزان یک تا دو متر در سال، فرآیندی غیرقابل بازگشت است. مصرف آب در کشت محصولات پرآب بر در مناطق نامناسب، تغییرات اقلیمی و بی توجهی به تامین حقآبه تالاب ها، مشکل را تشدید کرده است.
به گفته وی تخمین ها نشان میدهد در صورت ادامه الگوی فعلی تا ۲۰ سال آینده نیمی از دشت های کشور غیرقابل کشت خواهند شد.
دبیر کل فدراسیون آب صنعت آب افزود: شکست برنامه های اصلاح الگوی کشت ریشه در عوامل مختلفی دارد. بی اعتمادی عمیق کشاورزان به وعده های دولتی ناشی از تجربیات ناموفق گذشته، تناقض در سیاستها مانند خرید تضمینی برنج درحالی که دولت سفارش به عدم کشت آن می کند، مجانی بودن برق چاه ها و ادامه یارانه کود برای محصولات پرآب بر از مهم ترین موانع است همین طور ضعف اجرایی وزارت جهاد کشاورزی، نفوذ سیاسی برخی زمین داران بزرگ و صنایع غذایی، فقدان بازار مشخص برای محصولات جایگزین و عدم هماهنگی بین دستگاه های مختلف نیز بر این مشکل افزوده است.
شریعت تصریح کرد: تجربه دریاچه ارومیه نشان میدهد که بدون اصلاح الگوی کشت، احیای پایدار میسر نیست. این دریاچه بعد از تشکیل ستاد ویژه و اختصاص بودجه، تا حدودی احیا شد اما اصلاحات اساسی در الگوی کشت خیلی محدود بود و دریاچه عمدتا از راه تزریق مصنوعی آب نفس می کشید. نخستین خشکسالی جدی وضعیت را به حالت بحرانی بازگرداند.
بیشتر بخوانید: آیا دریاچه ارومیه قابل احیاست؟ چرا دریاچه ارومیه به این روز افتاد؟ دریاچه ارومیه قربانی ناهماهنگی و نبود پیوست های اجتماعی راهکارهایی برای تغییر الگوی کشت
وی در رابطه با راهکارهای کاربردی برای تغییر الگوی کشت اظهار داشت: پرداخت مستقیم برای خدمات اکوسیستمی از مؤثرترین ساز و کار هاست که در آن کشاورزان متعهد می شوند درصدی از حقآبه خویش را مصرف نکنند و در مقابل، دولت به شکل مستقیم به آنها پرداخت می کند. این قراردادها باید بلند مدت و با تضمین بودجه ای باشند و نیازمند سیستم نظارتی مبتنی بر سنجش از دور ماهواره ای هستند.
دبیر کل فدراسیون صمعت آب اضافه کرد: ساز و کار بانک آب که در آن کشاورزان حقآبه قانونی خویش را به دولت یا صندوق تالاب می فروشند نیز برای تغییر الگوی کشت مؤثر است. حمایت جدی از محصولات کم آب بر مانند زعفران، پسته، گیاهان دارویی و حبوبات از راه خرید تضمینی با قیمت رقابتی، یارانه نهاده، بیمه محصول و دسترسی به بازارهای صادراتی ضرورت دارد. ارایه تسهیلات ارزان برای نوسازی سیستم های آبیاری، ایجاد مزارع نمایشی موفق و آموزش توسط کشاورزان موفق نیز می تواند اثربخش باشد.
به قول شریعت اصلاح سیاستهای موجود شامل حذف تدریجی خرید تضمینی برنج در مناطق نامناسب، افزایش قیمت برق چاه های کشاورزی، قیمت گذاری واقعی آب و تمرکز یارانه ها بر محصولات کم آب بر ضرورت دارد. ایجاد مشاغل جایگزین در زمینه گردشگری روستایی، صنایع دستی و خدمات زیست محیطی نیز می تواند به کاهش وابستگی به کشاورزی سنتی کمک نماید.
پیامدهای مهم خشک شدن تالاب های مرزی
وی در ادامه به پرسشی در رابطه با نتایج خشک شدن تالاب ها در مناطق مرزی نیز اشاره نمود و اظهار داشت: در مناطق مرزی مانند سیستان، خشک شدن تالاب ها نتایج امنیتی جدی دارد که مهاجرت و افزایش قاچاق و تنش با کشورهای همسایه همچون آن است. فقر شدید، افزایش لطمه های اجتماعی و وقوع بیشتر از ۱۲۰ روز طوفان گرد و غبار در سال منجر به افزایش بیماریهای تنفسی شده است.
شریعت اضافه کرد: در مناطق مرکزی مانند گاوخونی و بختگان، گرد و غبار تا شهر های بزرگ گسترش یافته و بر صنعت توریسم تأثیر منفی گذاشته است. هزینه های سلامت شهری افزایش پیدا کرده و کیفیت زندگی به قدری کاسته شده که منجر به مهاجرت نخبگان شده است. اعتراضات پراکنده، تضاد بین شهرنشینان و روستاییان و کاهش اعتماد عمومی از نتایج اجتماعی این وضعیت است.
اولین قدم ایجاد اعتماد شفافیت و انتشار داده های واقعیست
دبیرکل فدراسیون آب صنعت آب روش های برگرداندن اعتماد و مشارکت مؤثر جوامع محلی در برنامه احیای تالاب ها را نیز برشمرد و اظهار داشت: برگرداندن اعتماد جوامع محلی نیازمند شفافیت کامل در انتشار داده های واقعی منابع آب، پخش عمومی جلسات تصمیم گیری و پاسخگویی به انتقادات است.
وی اضافه کرد: مشارکت باید واقعی باشد، به این معنا که شوراهای محلی قدرت رأی گیری داشته باشند، بخشی از بودجه را خود مردم اختصاص دهند و نه منصوب دولتی و نمایندگان توسط مردم انتخاب شوند. از طرفی آغاز با پروژه های کوچک اما قطعی و سریع الاجرا می تواند اعتماد اولیه را بازسازی کند و ارایه تضمین های قانونی از راه قراردادهای قابل اجرا، تأسیس صندوق ضمانت مستقل و بیمه اجرای تعهدات دولتی نیز لازم است.
دبیرکل فدراسیون آب صنعت آب افزود: توزیع عادلانه منافع به شکلی که اولویت استخدام با جوانان محلی باشد، بازگشت مستقیم درآمد گردشگری به روستاها و درنظر گرفتن سهام تعاونی های محلی در پروژه ها نیز می تواند انگیزه مشارکت را افزایش دهد.
شریعت در انتها تصریح کرد: احترام به دانش بومی و ترکیب آن با علم مدرن، پیگیری مستمر، گزارش دهی منظم به مردم و اصلاح برنامه ها بر مبنای بازخورد نیز از الزامات موفقیت است.

1404/08/06

10:01:52

5.0 / 5

تگهای خبر: آب , آلودگی , آموزش , اقلیم

این مطلب را می پسندید؟

(1)

(0)

تازه ترین مطالب مرتبط

نظرات بینندگان در مورد این مطلب

نظر شما در مورد این مطلب

نام:

ایمیل:

نظر:

سوال:

= ۱ بعلاوه ۴