فعالیتهای انسانی عامل تخریب ناشی از سیل
روز جهانی آب که سال جاری مصادف با دوم فروردین است روزی است که ضمن گرامیداشت ارزش آب نسبت به بحران جهانی آب آگاهی بخشی می شود. آب در محیط های متفاوت برای افراد مختلف معنای خاصی دارد. آب در ایران که کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک است همیشه از ارزش ویژه ای برخوردار بوده. یک کارشناس آب ضمن تاکید بر اهمیت آب برای اکوسیستم و موجودات زنده کره زمین می گوید: سیل یکی از جریانات طبیعت است و تجاوز انسان به مناطق سیل خیز و دست کاری در پوشش گیاهی و حریم رودخانه ها سبب تشدید خسارات ناشی از سیل می شود.
حسین رفیع در گفت و گو با ایسنا ضمن اشاره به اینکه سیل همیشه نابجا و ویرانگر نیست بلکه به نوبه خود و در شرایط و مکان طبیعی می تواند بسیار مفید باشد، اظهار داشت: سیل گاهی اوقات بخشی از جریان طبیعت است و در خیلی از مواقع علاوه بر اینکه سبب غنی شدن خاک می شود به غنای برخی تالاب ها و دریاها هم کمک می نماید و مواد مغذی فراوانی را به این منابع آبی وارد می نماید.
وی افزود: زمانی سیل های طبیعی سبب تخریب می شود که در دشت های سیلابی توسعه زمین های کشاورزی، باغات و ساخت و ساز صورت گیرد. در واقع تجاوز به حریم مناطقی که به صورت طبیعی سیل خیز هستند سبب می شود سیل که عاملی طبیعی است خساراتی به سازه ها و فعالیتهای انسانی وارد کند.
این کارشناس آب ضمن اشاره به اینکه در گذشته روستاها و زمین های کشاورزی برپایه شرایط اقلیمی توسعه پیدا می کردند، اظهار داشت: در گذشته مردم طبیعت و جریانات طبیعی را شناخته بودند و برپایه شرایط اقلیمی و با رعایت اصول طبیعت، روستاها را ایجاد و در آنها زندگی می کردند. کمتر روستای قدیمی را میتوان یافت که براثر عامل طبیعی سیل تخریب شده باشد اما متاسفانه حالا بدون توجه به این مسئله و با سو استفاده از دوره خشکسالی که در کشور داشتیم و بدون توجه به شرایط طبیعی مناطق سیل خیز، توسعه انسانی نامتناسب بخصوص در مناطق روستایی به وجود آمده است.
رفیع درباره علت وقوع سیل های غیرطبیعی اظهار نمود: تخریب و از بین بردن پوشش گیاهی در ارتفاعات و مناطق بالادست رودخانه ها سبب می شود آب حاصل از بارش ها بدون عوامل بازدارنده طبیعی با سرعت زیاد در سطوح شیبدار به حرکت درآیند همینطور با عنایت به نبود پوشش گیاهی، بخش قابل توجهی از آب که امکان نفوذ به لایه های زیر سطحی زمین را داشتند هم بر حجم روان آب ها افزوده می شود و این حجم همراه با سرعتی فراتر از حد معمول جریان آبی که از ارتفاعات به پایین دست حرکت می کنند به یکی از عوامل وقوع سیل های غیرقابل کنترل تبدیل می شوند.
وی افزود: رودخانه ها جریان زنده و پویای طبیعی هستند و همیشه از یک مسیر ثابت حرکت نمی کنند. رودخانه طی زمان و بنابه مسائل طبیعی مسیر خویش را تغییر می دهد و همین مبحث سبب حاصلخیزی خاک یک منطقه می شود اما با تجاوز به حریم رودخانه ها، ساخت و سازهای غیراصولی و غیرکارشناسی، توسعه زمین های کشاورزی و صنایع در حریم و بستر رودخانه، مسیر حرکت آنها محدود شده است و در زمانی که بارندگی زیاد باشد این موانع و سازه ها مانع از حرکت جریان کامل و درست آب می شوند و آب بندهای موقتی را به وجود می آورند که سبب تشدید فشار آب و در نهایت جاری شدن سیل می شود.
مرجع ملی سازمان های مردم نهاد در کنوانسیون رامسر ضمن اشاره به سدسازی های گسترده در سطح کشور طی سالهای اخیر اظهار داشت: اینکه آیا سد می تواند از وقوع سیل جلوگیری کند یا خیر محل اختلاف نظر خیلی از کارشناسان است. برخی کارشناسان معتقدند که علت سیل هایی که طی سالهای گذشته در بعضی استان های کشور رخ داده، بیشتر از آنکه افزایش میزان بارندگی ها در آن نقش اصلی را داشته باشد مدیریت ناکارآمد و گاه اشتباه محاسباتی در رهاسازی آب از دریچه سدها بوده است.
وی افزود: یکی از معضلات اساسی در ارتباط با سدسازی این است که سدها عمر مفیدی محدودی دارند و معلوم نیست در آینده که عمر مفید این سدها به پایان رسید چه برنامه ای برای آنها داریم؟ لازم است مسؤلان و متولیان به دنبال راهکارهای جایگزینی باشند که هم هزینه کمتری و هم کارآمدی و پایداری بیشتری داشته باشد. در تاریخ و تجربه تاریخی کشورمان میتوان موارد مناسبی را یافت و با به روز رسانی آنها به بعضی از چالشها در این حوزه چیره گشت.
این کارشناس آب ضمن بیان اینکه در عرف جهانی اعلام شده که هر کشوری در بدترین حالت اگر ۴۰ درصد از منابع آب تجدیدشونده خویش را برداشت کند گرفتار شرایطی بحرانی می شود، اظهار داشت: چقدر مسئله آب برای دولت و دستگاههای ذی ربط همچون وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، صمت و سازمان حفاظت محیط زیست اهمیت دارد؟ چرا در ایران بیشتر از ۸۵ درصد برداشت از منابع آب تجدیدشونده داریم؟ آیا این حجم از برداشت و بهره برداری از منابع آب تجدیدشونده کشور را در آینده با خطرات بسیار جدی و چالش های غیرقابل جبران مواجه نخواهد کرد؟ مسؤلان اعلام کنند که برپایه کدام چشم انداز بلند مدتی این روند بهره برداری از منابع آب کشور را در پیش گرفته اند؟ و بدتر از آن باید افزود که درصدد بارگذاری برداشت های جدیدی هم است.
رفیع در انتها ضمن اشاره به شعار سال جاری روز جهانی آب اظهارکرد: شعار روز جهانی آب در سال ۲۰۲۱ "ارزش آب" است و سازمان ملل دعوت کرده که گروه های مختلف در مشاغل، جنسیت و سن از دید خود ارزش آب را تعریف کنند. از نهادهای تصمیم گیر و سیاستگذار نظام درخواست دارم که آنان هم در این فراخوان جهانی شرکت نمایند و ارزش آب را از دید نهاد خود بیان کنند تا ما هم بدانیم که برپایه چه ارزشی نسبت به مدیریت آب چنین بی محابا اقدام می کنند؟
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب